Categoría Ezagutza
X. urteurrena ALC: Nekane Balluerka
“Gizarte-kohesioa lortzea gaur egun daukagun erronkarik handiena da”
10. urteurrena ALC
Agirre Lehendakaria Centerrek ekitaldi bat antolatu du bere X. Urteurrena dela eta, eta bertako eta nazioarteko kolaboratzaileen sarea gonbidatu du Bilboko Bizkaia Aretoan martxoaren 29an egin zen sinposio eta ekitaldi publiko batera. Helburu nagusia euskal gizartearen orainaren eta etorkizunaren erronkei eta aukerei buruz hausnartzea izan zen.
Iñigo Urkullu lehendakaria ekitaldian izan da, eta bertan Giza Garapen Iraunkorraren euskal ereduari balioa eman dio, “Agirre Lehendakariak aldarrikatu zuen humanismoaren, justizia sozialaren eta giza eskubideen printzipioetatik datorren ereduari”.
“Gaur esan dezakegu Ibarretxe lehendakariak eta lantalde profesional eta gogotsu batek bultzatutako hasierako proiektu hura bere helburuak betetzen dituen errealitatea dela”, adierazi du.
Agirre Lehendakaria Centerrek azken 10 urteetan bultzatutako ikerketek bat egiten dute esatean euskal gizarteak bizi izan duen eraldaketa ezin dela ulertu bere dimentsio kulturalik gabe.
Goizeko sinposioan mundu ekonomiko, politiko, sozial eta instituzionaleko tokiko eta nazioarteko ordezkariek parte hartu zuten, eta 4 mahai teknikotan banatu ziren, euskal ereduak giza garapen iraunkorrerako dituen erronkei eta aukerei heltzeko.
Arratsaldean Bizkaia Aretoan egindako ekitaldian Juan José Ibarretxe Lehendakari ohia, Josu Erkoreka lehen lehendakariorde eta Segurtasun sailburua, Jokin Bildarratz Hezkuntza sailburua eta Eva Ferreira Euskal Herriko Unibertsitateko errektorea ere egon ziren.
10. urteurrena - ALC
Agirre Lehendakaria Centerren X. urteurrena ospatzeko, datorren martxoaren 29an sinposio orokorra eta ekitaldi publiko bat prestatzen ari gara. Azken hamarkada honetan eraiki dugun nazioarteko zein bertoko kolaboratzaileen sarea gonbidatuko dugu, euskal gizartearen egungo eta etorkizuneko erronkei eta aukerei buruz hausnartzeko.
Goizeko sinposioan mahai-inguru teknikoak izango ditu. Arratsaldekoak, berriz, giza garapen iraunkorrerako euskal ereduaren erronkei eta aukerei buruzko eztabaida irekia izango du, euskal akademia, politika, gizartea eta instituzioen ordezkarien eskutik.
Ekitaldi publiko irekian, Eva Ferreira Euskal Herriko Unibertsitateko errektoreak, Iñigo Urkullu Lehendakariak, eta Juan Jose Ibarretxe Lehendakari ohiak parte- hartuko dute, besteak beste. Ekitaldian zehar lau aldeko elkarrizketa izango dugu euskal gastronomiaren, kirolaren, enpresaren eta kulturaren ordezkarien artean. Urteurrenaren ospakizuna ekitaldi gastronomiko batekin amaituko da, Dani Lasa-ren eskutik.
Berretsi zure parte- hartzea!
Interpretazio kolektiboa 6 lurraldetan eta bilera ebaluazio-taldeekin
Urtarrilaren amaieran, Plena Inclusiónek Mi Casa: una vida en comunidad desinstituzionalizazio proiektuaren ebaluatzaile taldeak bildu zituen lan saio baterako. ALCk 6 lurraldetan aurkeztu zuen bere lana, konektore komunitarioekin, eta zentroak haiekin batera sortzen du aipatutako papera, Ikaskuntza Komunitate batean lagunduz.
Ebaluazio-bileraren helburua proiektuaren lehen faseko eguneratzeak eta oharrak partekatzea izan zen, elementu eta ekipoen artean (Fresno, Inico, Sustentia eta ALC) loturak identifikatu eta ezartzeko. Saioaren ondoren, hurrengo urratsen proposamena egin zen.
"Mi Casa: una vida en comunidad" proiektua Plena Inclusión buru duen desinstituzionalizazio proiektu bat da, non AGU duten pertsonekin lan egiten duten hainbat toki entitatek parte hartzen duten. ALCk prozesuaren Ebaluazio Ebolutiboan lan egiten du.
ALCk bere bi lan-ardatzak aurkeztu zituen:
Komunitatea: garapenerako laguntza sei lurraldetan; Tenerife, Madril, Toledo, Badajoz, Bartzelona eta Teruel.
Ebaluazioa: komunitatearen eta ikaskuntza-komunitatearen arteko lotura-funtzioaren Ebaluazio Ebolutiboa. Lehen esperientzia prototipo bat da, konektoreek elkarrekin ikas dezaten eta komunitateari entzuteko tresnak proba ditzaten beren prozesuen zati gisa.
Hitzaldiaren ondoren, hurrengo urratsen proposamena artikulatu zen.
Elkarrizketa Dani Lasarekin (Imagoren kide sortzailea)
Daniel Lasa Etxegoien sukaldari intuitiboa da, esperientzia handikoa sormen-proiektuen sorreran eta dinamizazioan. Euskadiko Mugaritz goi mailako jatetxearen sormen eta I+G arloa zuzendu zuen ia bi hamarkadaz. Gaur egun, ALCren lankidetza estrategikoetako bat den Imago gastronomia-taldearen parte da.
Zer da Imago?
Imago pertsonen komunitatea da eta ez dute zertan sukaldea abiapuntu izan. Sukaldaritza nahiko lanbide endogamoa da eta, gainera, gizartetik isolatuta gaude, izan ere, egiten duguna jendearen plazerari erantzutea baita eta, horretarako, nolabait, gure bizitza tarteetan egin behar dugu. Normalean, sukaldariek nolabaiteko espezializazioa egiten dute bizitzan zehar. Eta hori zure ezagutza trinkotzen joatea bezala da, trebetasun gehiago sortzen eta gero eta espezializatuagoak zuk egiten duzun horretan. Baina, agian, Imagon egin duguna da sukaldaritza gehiago erabili hedatzeko aitzakia bezala, uzkurtzeko baino.
Eta zentzu horretan, komunitatea deitzen diogunean, sukaldaritzaren jardueraren inguruan lankidetza asko eta aliatu asko sortzen hasi garelako da, elikagaigintzak esan nahi duena baino ikuspegi komun askoz orokorragoa izateko. Jatetxe bat errealitate horren guztiaren zati txiki bat baino ez da. Iceberg baten muturra bezalakoa da, gauza asko batzen direna: janariari omenaldia, espezializazioa, kultura, janariaren jaia, adiskidetasuna, arlo soziala. Goi sukaldaritzako edo nolabaiteko nahia duen jatetxe batez ari bagara, jendeari jaten ematea eta eguneroko tramitea ahalik eta errazena egitea da helburua. Gu fenomeno horri guztiari ezagutza-eta zentzu-geruzak eman ziezazkiokeen jendeaz inguratzen joan ginen, horra iristen joan gara jateak dituen ondorioak arakatu arte. Eta horixe egiten du Imagok, lankidetza horien guztien bitartez, jatearen inplikazioak [kulturalak] zein diren ulertarazten saiatzen da.
Gastronomia etengabeko narratiba da ALCk nazioartean garatzen dituen plataformetan, beti dago bertan. Nola ulertzen duzue Imagon gastronomia gizarte aldaketarako eragile gisa?
Janariak oso bukaerako helburuaz hitz egiten digu, baina nik ia utopikotzat ikusten dut. Beti ideia horrekin lan egiten da.
Nik sukaldaria izan nahi nuen eta, ziurrenik, Argiñano ikusi nuen telebistan haurra nintzela eta bera bezalakoa izan nahi nuen, sukaldean egin nahi nuen. Baina, seguruenik, bizitzak eta Mugaritzen lan egin nuen moduak janaria ez zela soilik ondo, goxo eta munduko jatetxerik onenean prestatzea pentsatzera eraman ninduen. Aitzitik, tresna horrek kontzeptu asko biltzen ditu bere baitan. Beraz, oso ikuspegi holistikoa izanda: jatea aukeratzen dugun bakoitzean eta zer jan erabakitzen dugun bakoitzean, oso-oso erabaki garrantzitsuak hartzen ari gara, norbanako gisa ez ezik, kolektibo gisa ere bai. Guri hainbat unibertsitatetan eskolak ematea egokitzen zaigu. Aurreko astean, Basque Culinary Centerreko Gastronomia Zientzien Masterreko jendearekin hitz egin nuen. Bertan, ezagutzako diziplina anitzetako jendea dago, hala nola, biologoak, ingeniariak, diseinatzaileak, historialariak, artistak eta gastronomiako master bat egin nahi izan dute, askoz ere gauza gehiago inplikatzen dituela ulertzen dutelako. Aipatzen genuen elikagaiak sortzen eta kontsumitzen ditugun erak oso modu erabakigarrian ari direla marrazten nolakoa izango den mundua etorkizunean.
Gaur egun 7 milioi pertsona baino gehiago gara. 2050erako ez da aipatzen 9 milioi, baizik eta 10 milioi pertsona; kaloria bihurtzen diren pertsonak, egunero jan behar dutenak. Pentsa horren atzean zenbat inplikazio ondorio dauden! Nik uste dut denok gehiago jabetuko bagina egunero jateak duen esanahiaz, seguru aski, aztarna arduratsuxeagoa izango genukeela elikagaiak sortzeko moduan. Oso erraza da ulertzen, izan ere, ez baita soilik kaloriak sortzean planetan uzten den aztarna, baizik eta mantenugaiak sortzea, eta sortzen dugunaren % 30 edo % 40 zaborretara joaten ari da. Daramagun erritmoarekin planetari hori eskatzea lapurtzen aritzea bezala da, hau da, gure seme-alaben mailegutik harrapatzen aritzea. Guk uste dugu horrek eragin latzak dituela gure etorkizuna erabakitzeko garaian. Orain esku hartzen ari garen plataforma hauetan guztietan gertatzen ari den bezala: jan, egunero jaten da, hiru aldiz ahal duenak.
Elikadura eguneroko kontua da. Ekoiztea eguneroko kontua da, jendea janaria ekoizten erabiltzea. Krisi handia dago etxe barruan ere, pertsonen enpleguan dagoen justizia sozialean. Jakina, ez zara ari gauzak kostatzen direna ordaintzen, baizik eta maila ekonomikoan jarri zaion prezioa. Elikadura denbora guztian presente egoten da, egunero praktikatzen dugu eta oso erraza da esatea zergatik den garrantzitsua elikadura kontuan hartzea. Izan ere, zuk diozun bezala, parte hartzen dugun plataforma guztietako jendeak egunero jaten du. Oso erraza da gogoan izatea. Eta, bigarrenik, egiten duten moduak eragina duelako beraiengan. Inoiz baino lodiago gaude eta inoiz baino osasun-gabeago gaude. Eta guztia, ziurrenik, janariarekiko urruntasunagatik. Zenbat eta gehiago prestatzen duzun, orduan eta gehiago jabetzen zara jaten duzunaz.
Hori al da, hain zuzen ere, Imagoren eta ALCren lanaren arteko lotunea, arlo sozialerako gastronomiak duen potentzial horretan eragitea?
Guri jatetxe nahiko lehiakor batean egotea egokitu zitzaigun (sukaldaritzan, lehiakortasuna dago jatetxeen artean, are gehiago hasi berritan). Guk Mugaritzen lanean ari ginela bizi izan genuen, adibidez. Ezagutza hori profesionalekin partekatu behar zenuen eta kritikoekin ere bai, haiek ziren ahotsa jarri behar ziotenak artikulu baten bidez, prentsa-agerraldien bidez, etab. Kongresu horietarako, kritiko horientzat interesgarria izateko eta egiten zenuenari sakontasun pixka bat emateko, material asko sortzen genuen, ikus-entzunezkoak, prestakuntza eta gauza ugari, baina, ziurrenik, beti, oso ikuspegi elitistatik, gure kontsumitzailea, nolabait, bezero top hori baitzen, dirutza hori ordain zezakeena, jakin-mina zuena eta kapritxo horiek egin zitzakeena. Agian, lurrera pixka bat itsatsita bizitzeak (hori ere garrantzitsua da) lagundu egiten dizu konturatzen gauza irreal baten oso zati txiki bat soilik ordezkatzen duzula, apur bat makurra, barregarria, errealitatea hor goian gertatzen ez den gizarte batena, eta kalean gertatzen denaren irudikapen ia metaforiko bat dela. Eta horrek, nolabait, frustrazioa elikatzen zuen; izan ere, ni I+Gren arduraduna nintzen eta sentitzen nuen ikerketa edo kontsulta hura guztia urtean hamabi mila eta bostehun pertsonarengana iristeko ari ginela egiten.
Seguruenik, Mugaritzen, I+G hori gizartera ere iritsi ahal izateko mekanismoak edo dinamikak sortzen hasi zen, unibertsitateekin, zentro sozialekin, kulturalekin eta abarrekin lankidetzan, gure ezagutza eta esperientzia elikaduraren fenomeno berezi samar gisa partekatzeko, eta, nahi edo ez, prestatzen ari ginen eta gizartera modu teoriko batean iristen ari ginen. Han piztu zitzaigun pertsonengana gehixeago iristeko premia, gure jarduerak inplikazioak izan zitzakeela eta pertsonen egunerokotasunari apur bat eragin ziezaiokeela. Nik Gorka Espiaurekin harreman puntual bat izana nuen eta, pandemiaren aurretik, komunikazio txiki bat izan genuen, eta, ziur aski, zintzoak izan behar dugu, pandemiak gu kalean uzteak horrek guztiak leku handiagoa izatea ekarri zuen.
Eta, hain zuzen ere, 2019 amaieran, 2020 hasieran, sakonago hasi ginen lanean Thailandiako plataforman Hasieran, dena apurtuta bezala zegoen, ez baikenuen elkar ondo ulertzen, ez genekien helburua zein zen. ALCren helburua bai, bertan ez dira hainbeste aipatzen protokoloak eta metodologiak, baizik eta prozesuak. Baina baziren prozesu batzuk eta pentsatzen genuen haien bidez ALC irits zitekeela gizartera. Osasuna, mugikortasuna, energia, elikadura izan zitezkeen, zailtasunak zituzten gizarteak nolabait mobilizatzeko, eraldatzeko, dinamizatzeko. Eta guri oso erraza egin zitzaigun ulertzea gastronomia, aldaketarako eragile ez bazen ere, aldaketara eramango zuten dinamikak sortzeko eragilea behintzat izan zitekeela
Halaxe elkar haztatzen hasi ginen, hitz egiten, begiratzen. Ziurrenik, une hartan ziurgabetasunak profesionalki erantzuteko gai ginen baino erantzukizun gehiago harrarazi zizkigun. Eta profesionalizazioa baino gehiago izan zen borondatea. Beti esaten dugu hau work in progress dela, agian espezializazio hau ez dela existitu ere egiten eta pixkanaka eraikitzen ari garela, azken helburuaren arabera, ea materia bat sortu nahi dugun edo ez, baina, bitartean, ibilbidea egiten ari gara eta hori da pixka bat gure saltoa, nahiaren alde horretatik alde errealago horretara.
Nolakoa izan da NBGPren plataformekin egin duzuen lana? Pandemia-egoera eta mugitzeko ekarri dituen zailtasunak direla-eta, nolakoa izan da urrutiko lana?
Polita izan da eta izugarrizko inozotasuna egon da. Azken batean, kultura da pertsona gisa janzten gaituena eta askotan ohartu ere egiten ez garen taldeetan eta ohituretan parte hartzera bultzatzen gaituena. Eta oso gurea da. Oso barruan daramagu. Ekintza inkontzientea da. Guri Thailandia hegoaldean gastronomiaren, elikaduraren edo elikadura-katearen… inguruan lan egiteko aukera sortu zitzaigunean, beti zalantza pixka bat sortzen zitzaigun: Nor gara gu? Eta nolabait lasaitzen gaituena edota guk sinistu duguna da, egia esan, gertakarien katalizatzaileak baino ez garela. Egia esan, [gauzak] modu naturalean gertatu behar dira, eta, batzuetan, kaltetutako gizarteez edo prozesuaz ari garela kasu honetan, behar duten gauza bakarra da norbaitek txinparta bat piztea galdutako konfiantza baten barruan, beren buruaren ikuspegi oso negatibo baten barruan. Nahi izan edo ez, eta begiratzen duzun distantziaren arabera, Euskadin antzeko zerbait gertatu zen.
Nola eragin du gastronomía giltzarri izan duen eskala handiko euskal eraldaketa sozioekonomikoa bizi ez ezik bere parte ere izateak Imagok garatzen duen lan sozialago honetan?
Guk oso egoera zaila genuen eta egia da agian ez dela dirudien bezain sinplea, laburbiltzen duen esaldia kasu: “…1980an gaizki zegoen eskualde batetik 2020an nahiko ondo dagoen batera, armetatik lapikorako aldaketa”. Ez da hain erraza, baina seguruenik, badira hori gertatzen lagundu duten gastronomiaren elementuak [oin-oharra], erabaki pertsonalez, min izugarriaz, zauri ugariz, barkamenaz, onarpenaz, eta abarrez gain. Baina, agian, sukaldaritzak entretenituta edukitzen gaitu, dibertigarria da eta bizirik iraunarazten dizu jaten duzulako, eta jaten baduzu, seguru aski bizirik jarraituko duzu. Derrigorrezko ekintza da eta, gainera, modu dibertigarriagoan egitea erabaki dezakezu. Zera esan genuen, zer gertatzen zen hemen azken urteetan? zein elementu aktibatu dira elikaduraren edo gastronomiaren balio-katearen inguruan? Elkarteak sortu dira, politikak sortu dira, festak eta jaialdiak sortu dira, errezetak jaso dira, kongresuak eraiki dira, truke izugarria sortu da. Horri, ekintza horietako bakoitzari prototipoa deituko bagenio, lasai asko plantea litezke prototipo inspiragarri gisa, eraldatu nahi duten errealitateentzat, esate baterako, Thailandia, Pakistan, Mozambike, Kolonbia, Uruguai, etab. Produktuen merkatu bat egin genezake, gero bertan beste elkarte batzuk, elkarte gastronomikoak, etab. sortu ahal izateko. Guk prototipoak aurkezten ditugu eta beraien kultura, gizarte, harreman, politika, ekonomiaren arabera egingo dira edo ez; agian hau ezingo da egin, baina balio diezadake beste hori egiteko. Egiten duguna da hango informazioa jaso, prozesua nola ikusten dugun.
Eta lan hau, nola uztartzen da praktikan ALCrekin?
Eta hori guztia maila kultural, gastronomiko, antropologiko eta soziologikoan jasotzeko gai ginenarekin kontrastatu genuen. Baina bilaketa oso… pentsa dezakezu, hemendik, pantaila honetatik. Google Translator erabiltzen ikusi dugu gure burua, thainlandiera hutsean zeuden testuak hartu eta ingelesera itzultzen eta gero gaztelaniara. Eta, ezagutzaren zein zati jasotzen duzu? Izan ere, gainera, ez dakizu benetan errealitatearen zein zati ari zaren jasotzen eta, oso jende sentiberarekin lanean ari zarela badakizunez, batzuetan irakurketa okerra egiten aritu zaitezke. Eta prozesu horretan, prozesua sortzeko helburu horretan, mekanismoak edo arkitektura eraiki ahal izan nahiko genituzke, informazio hori ahalik eta modurik objektiboenean, osoenean eta herritarrengandik hurbilenean jaso dadin. Oraindik eraikitzeke dago, baina orain arte work in progress-en antzekoa izan da eta ezagutza-arlo batean edo jarduera profesional batean eraiki nahi badugu, txukundu, antolatu egin beharko da. Seguru aski, erregularizatu egin beharko da eta horretan ari gara, baina, izan ere, pixkanaka eraikitzen joan gara.
Plataforma bakoitza une desberdinean dago. Batzuetan narratibak jasotzen hasiak dira. Baina Thailandiaren edota Pakistanen kasuan, prototipoak martxan jartzen ari dira. Esan zenezake zerbait prototipo hauen inguruan?
Thailandiakoa shock bat izan zen, benetan. Zure buruari galdetzen diozu, ai ene, hemen hain eroso hitz egiten ari garenetik zenbat bihurtu daiteke errealitate han? Noren bitartez? Zergatik? Zertarako? Honek beren bizitzan eragingo du. Eta gure ezustekoa Thailandiako portfolioa egitean izan zen, askotariko prototipoak zeuden. Ustekabea izan zen Yalako alkateak, Thailandiako alkateen sareko presidenteak, bandera hartu eta esan zuenean: orain honekin aurrera egin behar dugu eta hasiera ona da gauzak egiteko, eta prototipo desberdinak integratuko dituen merkatua jarriko dugu abian. Eta han antolamenduan, lanean eragingo duten aurrekontuak proiektatzen dira. Errespetu izugarria ematen du. Thailandian, merkatu hura zen, nolabait, prototipoen kate hori, portfolio hori gauzatu behar zuena. Pakistanen, aldiz, gehiago izan zen zabaldu zen prototipo multzo bat, haiek hautatutakoak bertako berrikuntza-laborategiaren bidez (Pakistango NBGP), eta ordurako egiten zuten olioaren, muxika edo abrikot-hazien olioaren gainean lan egiten hasi dira. Askoz ere gauza puntualagoa da, aurretik egiten zutena, guk balioan jartzen lagundu dugu. Diodan bezala, gure ikuspegitik, ahalduntzea, konfiantza ematea da helburua. Orain errezeta-liburu batean parte hartzeko eskatzen ari zaigu, argitalpen baterako sarreran. Eta hori oso polita da esku hartu duzulako, erabakian ez bada, bai behintzat martxan jartzen, eztabaidatzen, elkarrizketa horietan elkartzen. Dagoeneko ez da soilik olioa aipatzen, baizik eta parte sentitzen den jendea, batzuetan gaizki sentitu dena, min hartu duena, gaizki bizi dena. Eta abrikot-hazien oliorik ez badago, elkarrizketa izango da behintzat.
Plataforma hauetako asko urrutiko eskualdeetan ezartzen ari direla kontuan izanda, nolakoa izan da portfolioa egiteko prozesua eta zer ikas dezakegu prozesu horretatik?
Gure hemengo jarreratik kontraesana iruditzen zaigun errealitate bat Husheko Haraneko ura da. Glaziar asko dituzte, ur asko dute. Baina ez dago azpiegiturarik ura eskuragarri egoteko. Beraz, elikagaietan pentsatu aurretik, oso oinarrizko gauzetan pentsatu beharra dugu, azpiegiturak, jende horrek ura izateko aukera izan dezan. Baina oso zaila egiten da. Nik fisikoki bizi nahiko nuke lekurik hurbilenetik bi egunera edo egun batera egoteak suposatzen duen esperientzia, ez da zurearen oso desberdina ere. Eta han bere larruan bizi izaten dute egunero. Horregatik, Pakistango portfolioan lan egitea oso gai sentibera zen guretzat, bai baikenekien janariari lotutako prototipoak edukitzeko, oinarrizko gauza asko eta asko behar zirela.
Eta paradoxa da, lehengaia edukita, abrikotaren kasuan gehiegi, une batean natura oparoa da eta bere lana egiten du, dena askatzen du, eta zuk ez duzula gaitasunik eusteko, hau da, tratatzeko, hozteko edo jateko moduko baldintzetan mantentzeko, eta izugarri janari galtzen zaie arrazoi horrengatik. Guk proposatu genuen hotzaren plataforma logistikoak egin ahal izatea, adibidez, herriz herri, euren artean distantzia batekin, hotz-biltegien sarea egiteko. Baina, bestalde, haurrek desnutrizioa jasaten dute, ez dute elikadura ona, ziurrenik balio handiko edo kaloria askoko elikagairik ez dutelako erregularki. Ondorioz, hango pertsonak prestatzea proposatu genuen, janaria prestatzen aritu daitezkeenak kontserbak egin ahal izateko. Esate baterako, abrikot-hazien oliotan kozinatu. Oilaskoa koipetan, oliotan edo gatzunetan kontserbatu ahal izatea, denbora guztian janaria izan dezaten Husheko haranean edo Pakistanen, oro har. Eremu haiek bakerik izango ez den zonan daude, Afganistan, India, Txina eta Pakistan artean baitago. Historian zehar lehiatuak eta, aldi berean, baztertuak izango diren eremuak dira. Pakistango gobernuak garia laguntzen du diruz. Gure ideia zen haiek autonomoagoak izatea eta gehiago landatu ahal izatea. Baina badakigu hori ez dagoela hainbeste gaitasunaren mende, baizik eta norbaitek hori egiten uztearen mende. Eguraldi txarrak, giza-ankerkeriak, ankerkeria politikoak. Gauza asko konpontzeko.
Narratibak oso ahaltsuak dira. Bizirautea zein zaila den ikustea. Atzerapausoa emakumeen eskubideetan, eskoletan, etab. Garrantzitsuena gutxieneko akordio batera iristea da, aurrera egiten jarraitzeko: etorkizuna irudikatu ahal izateko ekimenak eta ideiak.
Imago lankidetza-proiektu bat da, elikagaien ekoizpen, eraldaketa, banaketa eta kontsumoaren esparruan diharduena – Gastronomiaren balio-kate gisa ulertuta –, haien logikak aztertzeko eta sortzen dituzten gizarte-erronkei aurre egiteko ekimenei ekiteko. Hainbat eragilerekin (BasqueCulinary Center, ALC –Agirre Lehendakaria Center Ikasketa Sozial eta Politikoen Zentroa, Gasma – Nazioarteko Gastronomia Unibertsitate Campusa – edo Goi Mexiko Biziberritzeko Elkarte Zibila) sarean lan egiten duen sukaldaritza-enpresa da, egungo eta etorkizuneko elikadura-sistemei forma emanez.
Imagok analisi- eta disekzio-trebetasunak aplikatzen ditu, elikadura-sisteman errotutako disfuntzio konplexuei elkarri lotutako konponbideak aurkitzeko. Elikagaiak ekoizteko prozedurak, banaketa edo kontsumo-logikak aldi berean aztertzen ditu, kultura-ondare gisa ulertutako eta praktikatutako elikadura-kultura sustatzeko.
Antzerkia entzute kanal gisa Mozambiken
ALCk Mozambikeko iparralderako Nazio Batuen egonkortze-programan parte hartu du
Lankidetza honen helburua da garatu beharreko ekimenen ikuspegi komunitarioa indartzea. 2017az geroztik, Cabo Delgado probintzian, Mozambikeko iparraldean, estatuz kanpoko talde armatuen eraso bortitzek astindu dute. Egoera horrek jendearen desplazamendu masiboa ekarri du, eta are gehiago larriagotu da populazioaren zaurgarritasun egoera, bereziki, gazteena eta emakumeena.
Krisi horri erantzunez, NBGPk (Nazio Batuen Garapen Programa) egonkortze lanak hasi zituen 2021ean, Mozambikeko Gobernuari laguntzeko berreskuratutako eremuetan Estatuaren presentzia berrezartzeko ahaleginetan, eta beren etxeak utzi behar izan dituzten eta familiekin seguru itzuli nahi duten pertsonen berreraikuntzarako eta ondorengo itzulera segururako.
Pertsonen ulermen eta parte-hartze handiagoa lortzeko, antzerkia aukeratu genuen entzute kanal gisa. Aurkezpena bertako aktore gazteek eta Pembako ekintzaileek egin zuten. Hori izan zen profil etnografikoak edo Pertsonak modu inklusibo eta interaktiboan azaltzeko erabaki genuen modua. Hizkuntza-aniztasuna barne hartzen zela ziurtatu genuen, komunitateak aktiboki parte hartu ahal izan zezan. Saioan, Pertsonak, dagozkien erronka, aukera eta metanarratibekin (funtsezko ideia), pertsonaien bidez aurkeztu ziren antzerki-emanaldian. Aldi berean, horrek parte-hartzaileei beren iritzia emateko aukera eman zien. Eztabaida errazteko, galdera hauek egin ziren:
- Zer iritzi duzu profilei eta haien edukiari buruz? Zergatik?
- Ados zaude? Eredu horiek ezagutzen dituzu? Zergatik?
- Zer ari gara galtzen? Zergatik?
- Norekin hitz egin beharko genuke? Zergatik?
- Ba al dakizu erronka eta aukera horiei buruzko ekimenik?
Mocimboa da Praian, duela gutxi herrixkara itzuli diren komunitateko 60 pertsonak hartu zuten parte, baita gobernuaren hiru ordezkarik ere (Vereador do Conselho Municipal; idazkari iraunkorraren ordezkoa (Osasun, Emakume eta Gizarte Ekintza zuzendaria) eta SDPI). Macomían Napulubo auzoko 50 pertsona inguru eta gobernuaren lau ordezkari izan ziren: idazkari iraunkorra, azpiegitura zuzendaria, hezkuntza zuzendaria eta auzo idazkaria.
Erronka eta aukera guztiak kontrastatu dira eta gehiago gehitu dira. Bi komunitateen parte hartze handia izan zen. Garrantzitsua izan da egiaztatzea horrelako entzute bideak oso beharrezkoak direla, pertsonei beren frustrazioak adierazteko aukera ematen baitie, baina baita identifikatutako desio eta aukerak ere. Hala ere, oinarrizko zerbitzurik, azpiegiturarik eta lanik ez zegoenez, irtenbide posibleak eta aukerako arloak identifikatzea ez zen erraza izan:
“Gaixorik gaude, eta gaixoek ez diote medikuari behar dutena esaten, ematen diena onartzen dute. Eskatzen badugu, dena eskatuko dugu, ez baitugu ezer. Batek potorik ez badu, besteak ez du sarerik".
Interpretazio kolektiboko saioa NBGPren bulegoan egin zen, azaroaren 24an. Gobernuz kanpoko erakundeetako 25 pertsona inguru izan ziren, gobernuaren ordezkariak, NBEko beste agentzia batzuk eta gizarte zibileko kideak: ADIN (Agência de Desenvolvimento Integral do Norte), DPIC (Direcção Regional de Indústria e Comércio), WFP, CESAL, OIM, Ukhaviera, Amuavano Resiliente, el J, Associação Coaliza, Kuendeleya, Azul, Progresso, IFPELAC, ACNUR, Coalizão, NBGP Maputo, OIKOS.
Profil etnografikoak edo pertsonak aurkeztu ziren, eta parte-hartzaileek erronkak eta aukerak kontrastatu ahal izan zituzten, baina beren ikuspegia eta puntu berriak ere gehitu zituzten. Gainera, parte-hartzaileek egungo ekimenekiko erronka eta aukera nagusiei buruz hitz egin zuten, baita Delgado lurmuturra egonkortzeko eta berreraikitzeko gobernantzari buruz ere.
PNUDek eta ALCk chef talde batekin lan egiten dute, elikadura sistemetan esperimentatzeko espazio bat sortzeko.
PNUD eta ALC Montevideoko Udalarekin lanean ari dira hiriko zabortegi handienari, Felipe Cardosori, irtenbide berriak bilatzeko. Era berean, bi erakundeak lanean ari dira Canelones udalarekin errezeta liburu bat diseinatzeko, tokiko turismoaren estrategia berriari laguntzeko. Lan hau Nazio Batuen Garapenerako Programaren (PNUD) Gizarte Berrikuntzako esperimentazio-estrategiaren parte da, eta Uruguai aukeratu du arazo konplexuei aurre egiteko estrategia probatzeko leku giltzarri gisa.
Nola birpentsatu hornidura kate laburrago batean oinarritutako elikadura sistema bat, karbono arrasto txikiagoa duena, tokiko historiari eta ondareari lotua, eta Uruguaiko turismo eta gastronomia sektoreak babestuz? Erronka oso konplexu horri erantzuteko, PNUDek eta Agirre Lehendakaria Centerrek (ALCk) bat egin dute herrialdeko metropoli-eremuko udalerri nagusiekin, ekimenen esperimentazio masiboari laguntzeko sistema bat sortzeko, herritarren erronkei eta aukerei zuzenean erantzuteko.
Montevideoko eta Caneloneseko udalekin elkarlanean eta alderdi anitzekin lan egin ondoren, non enpresek, unibertsitateek, zentro teknologikoek, gizarte zibilak, gastronomiako ekintzaileek, hondakinen kudeaketak eta ekonomia zirkularrak edo herrialdeko elikagaien kudeaketako zentro nagusiek ere parte hartu duten, besteak beste, berrikuntza prozesu ireki eta kolaboratibo bat jarri da abian, Uruguaiko elikadura-sistema birdiseinatzeko helburuarekin, metropoli-eremuko udalerri nagusietatik hasita.
Prozesuak Imago euskal sukaldarien kolektiboaren eta El Bulli Fundazioko kide baten laguntza izango du, eta herrialdeko elikadura sistemaren bi alderdi oso desberdin eta, hala ere, zuzenean lotuak jorratuko ditu: hondakinen kudeaketa eta identitate gastronomikoa turismoa posizionatzeko.
Montevideoren kasuan, prozesua Felipe Cardoso zabortegian ekintza maila desberdinetako konponbideak probatzen saiatuko da, Udalarekin, garraiolari eta birziklatze enpresekin, sailkatzaileekin eta zabortegiarekin konektatzen den ehun sozial eta ekonomiko guztiarekin elkarlanean. Canelonesen, Udalarekin ebaluatzen ari den prozesuak estrategia turistiko berriei eta elikadura-sistemen birdiseinuari helduko lieke, tokiko errezeta-liburu baten diseinutik abiatuta, zeinak modu erradikal baina orekatuan konbinatzen baititu Canelonesen tradiziorik garbiena eta joera abangoardistenak. Sukaldaritza liburu honen diseinuak (produktuak, ekoizleak, tradizioak, banaketa, sistema, identitatea) elikadura sistema eta bere aukera eremuak bistaratzea ekarriko du. Bi prozesuek maila desberdinetan konektatzea dute helburu, eta era berean lan egitea erronka desberdinei aurre egiteko; izan ere, modu naturalean lotuta daude kudeaketa, hornidura eta ekoizpen kateen bidez, bai eta etxeetan, jatetxeetan eta supermerkatuetan kontsumituz ere.
Lan egiteko modu horren bidez, kudeaketa-sistema berriak sortu nahi dira, hiriek esperimentuak eskala handian garatu ahal izan ditzaten (konektatutako ekintzen zorroak edo bateriak, arazo berari aurre egiten diotenak, komunitate mailan, zerbitzu publikoetan, enpresetan edo araudian, besteak beste). Mapeatze eta entzute sakonaren prozesuak esperimentazio prozesu hau ahalbidetzen du tokian tokiko beharrei erantzuteko. Plataformak sektore publikoaren alde lan egiteko modu honen integrazioa utziko du legatu gisa, Deep Demoaren azken garapena alde batera utzita. Hori bereziki baliagarria da sektore publikoarentzat, administrazioek sustatutako ekimen gehienak arazo zehatzei modu linealean aurre egiteko proiektu gisa diseinatuta jarraitzen baitute. Proiektu horiek administratu, finantzatu eta ebaluatzeko moduak mugatu egiten ditu erakundeek baliabide gehiago inbertitzeko aukerak, komunitatearen pertzepzioak hobeki ulertzeko, elkarrekin konektatutako irtenbide berriak probatzeko, akatsak egiteko eta lan-planak denbora errealean egokitzeko gai izateko, gauzatze-prozesuan irtenbide alternatiboak sortuz gero.
Alternatiba gisa, PNUDek mundu mailan sustatu nahi dituen Deep Demonstrazioak, erakundeak eta ekintzak (portfolioaren ikuspegia) elkarrekin lotu nahi dituzten esperimentazio eta berrikuntza sozialerako plataforma gisa egituratzen dira, lurralde osoan inpaktua lortzeko.
Ezagutu gehiago PNUD-en Deep Demo-ari buruz hemen.
ALC-k Indonesiako 150 herritan lan egingo du
Indonesiako Gobernuak hitzarmen bat sinatu du Nazio Batuekin, ALC herrialde osoan burutzen duen programa pilotu bat erreplikatzeko.
ALC-k bi urte daramatza Nazio Batuekin elkarlanean, West Javan eta Gorontalon tokiko garapenerako estrategiak indartzeko. Programa honen helburu nagusia da euskal esperientzia partekatzea eraldaketa sozioekonomikoko prozesuetan, giza garapen iraunkorreko eredu berrietarantz. 2023ko urtarriletik aurrera, programa hau Indonesiako 150 herritan erreplikatuko da.
Akordio honen xehetasun operatiboak zehazte aldera, Indonesiako gobernuaren ordezkaritza zabala Euskadin izan zen abenduko bigarren astean, eta euskal gizarteak azken hamarkadetan bizi izan duen eraldaketa sozioekonomikoaren protagonista nagusiekin bildu zen. Akordio horrek berretsi egiten du euskal gizarteak aukera estrategikoa duela trantsizio sozioekologikoko prozesuak giza garapen iraunkorragoko ereduetara bideratzeko.
Agua Bonita dokumentala. Gizarte Berrikuntzako Plataforma.
Gizarte Berrikuntzako Plataforma Irekia Agua Bonita, diziplina anitzeko proiektua da Manigua Korporazioarekin eta Instituto de Estudios Interculturales (IEI) - Universidad Pontifica Javeriana de Cali-rekin, eta Agirre Lehendakaria Centerrekin, Caquetáko (Kolonbia) La Montañita udalerriaren inguruko bidezidorretan.
Bake-akordioak sinatu zirenetik eta Espacio Territorial de Capacitación y Reincorporación Héctor Ramírez instalatu zenetik, lurralde-garapeneko prozesuak eta proiektuak egin dira, tokiko eta nazioarteko eragileen, GKE-en, erakunde akademikoen, kooperatiben eta tokiko enpresen laguntzarekin, bake lurralde bat ko-sortzeko bidezidorreko komunitateekin batera. ALCk-en lanaren ardatza izan da borrokalari ohi den komunitatea berriz lanean hasteko prozesua sustatuko duten ekintzailetza eta eraldaketa sozialeko ekimen berriak lotu eta sortzeko laguntza.
Dokumental honek Aguabonitako bidezidorrean (Aguabonita II edo EX-AETCR Hector Ramirez) egindako ezarpen lana laburbiltzen du, baita inguruko bost bidezidorrena ere (Cedro, Cedrito, Morros, Juntas eta Aguabonita I bidezidorrak).
Ezagutu Agua Bonitako Gizarte Berrikuntzaren Plataforma osatzen duten istorio eta ahots guztiak, hemen: plataformaaguabonita.com/
Gastronomia Uruguaiko aktore zein ekimen ezberdinen tresna eragile
Uruguaiko gizarte berrikuntza plataformak elikadura sistemak berpentsatzeko erronka nagusia du aurrean. Hori, hornikuntza kate motz eta karbono aztarna txikiagoaren bitartez egin nahi luke, bertako historia eta ondarea kontutan Uruguai bertako gastronomia eta turismo sektoreei babesa eskeiniz. Proiektuaren bidelagun gisan Imagok bisita osatu du iragan Urrian Canelones eta Paysanduko departamentuetara. Bertako egitate zein ekimenak ezagutu eta izendatu ahal izan ditu, erabat oinarrizkoak gastronomia lekuko aldakuntza eragile moduan ulertu nahi badugu.
Gastronomiaren eremua eta mugak erabat lausotzen diren honetan oso beharrezkoa ikusten dugu trukaketa espazioak sortzea indarrak batzeko, disziplina eta aktore ezberdinen hartu emanak ulertuz. Izan ere bere biziko garrantzia dute arazo konplexuei zeharka aurre egiteko.
Canelonesera egindako bisitan argi geratu zen entzute sakonaren (Deep listening) garrantzia. ALCk, komunitatearen aspirazio eta amentsak ulertu bidean, hainbat sektoretako agenteekin jorratu beharreko interakzio jarraia oinarrizko jotzen du. Entzute guneen eraikuntza zein ezinegon partekatua beharrezkoak dira bide honetan. Nola eralda daiteke elikadura sistema Uruguain entzute guneak eraikiz, bideorriak sortuz? Modu honetan ekosistema pertzeptzioa behintzat aberastu dezakegu etorkizuneko prototipoak eta diseinu partekatuak mahai gaineratze bidean.
Canelonesen bizirik dagoen hazkuntza likidoa aurki dezakegu, izan ere, asko bait dira potentzia handiko ekimenak. Nicolas Fumia sukaldariak proposatutako ebentua izan leike bat. Bertan gastronomia, gizartea eta kultura uztartu nahi lituzke. Gustavo Laborde eta Federico López entropologoek berriz gastronomia ondarea mami duten materialen sorkuntza dute helburu. 1994 urtetik eta oraintxu arte beraiek bildu dituzte Uruguaiko elikadura eta etxeko sukaldaritzaren inguruko hainbat eta hainbat aitortza. Uruguaiko Slow Foodeko arduradun, eraberean sukaldari, ekoizle eta irakasle den Laura Rosanok adibidez, Uruguai bertako fruituen inguruko ezagutza argitaratu du liburuetan. UTEC en (ingeniaritza eta teknologia unibertsitatea) gerizpean, hosteleritza eta kudeaketa formakuntza graduek argi erakusten dute herrialdearen berrikuntza, garapen eta ikerkuntzarekiko erakarpena. Adrian Orio sukaldari autodidaktak berriz ageri du bere hartzidurekiko interesa. Guzti honekin batera lehen sektorearen eta zenbait ekimen turistikoren arteko sinergiak ikus daitezke bertako ohitura eta produktuen balio erantsiak azpimarratuz. Agian batera ez,
baino une berean lanean ari diren hainbat eta hainbat ekimen dira, aukera ederra zubiak eta loturak eraikitzeko.
Aldiz, osatutako maparatze eta egindako elkarrizketetan argi samar ezagun du aktore ezberdin guzti hauek, 1 irudian ikus daitekeen bezela, ez dutela elkar ezagutzen edo ez dutela elkarren berririk. Agerian uzten du honek lurraldeko elikadura sistemari ekarpenak egiteko edo eraldatzeko ez dutela arrazoi amankomun eta partekatu bat partekatzen.
Bisitak erreflexio ezberdinak azaleratu arazi zituen. Hauek batzuk beste batzuren artean: iada gertatzen ari dena ikustarazi beharra dago. Elkarren artean harremanak sor ditzaten, maparatutako agenteen artean ariketa eta espazioak eraikitzea beharrezkoa da.
Beraien artean zioten bezela, “gauza beretsuak egiten ari gara, baino oraino ez dugu elkarren berri izan edo ez dugu elkar errekonozitu”. Parte hartze komunitario baten eskizan, agenteen arteko konexio falta honek, informazioaren eta esfortzuen zatiketa suposatzen du, harreman esparruko efizientzia eskasia galanta.
ALC eta Imagoren artean landutako sail ikuspegitik begiratuta eta gastronomia gizarte sare zein harremanak sortzeko sektore dinamiko bezela ulertzen badugu, taldeak argi ikusi du egokitasunik eta erronkarik haundienak agenteen arteko loturak sortzean datzala. Elikadura sistema eraldatu bidean, zeintzuk dira orain bertan iada lurraldean esistitzen diren indarrak bildu eta sustatu bidean martxan dauden ekimenak?
● ELKARREKIN SORTUTAKO ERREZETATEGIA: Nahikoa zabaldua dago Uruguaiarren artean berezko sukaldaritza bat partekatzen ez denaren sinesmena. Bereain sustraiak nagusiki Europan aurki ditzaketela entzun diegu antropologo eta sukaldariei bere sukaldaritzaren memoria eta lurraldearekiko harreman propioa eraikitzeko desioa aitortzen zuten instant berean. Argitalpen bat lantzearen xedea, identitate kolektibo senaren babesleku bat eraikitzea da. Leku sinboliko honek, kreolizazioaren bitartez gorpuztu den sukaldaritza bera aldarrikatzeko, partekatzen den diskurtso batean oinarritutako mezu eraldatzaile bat ahalbideratzen du. Aldi berean bertako produktu, abeltzantza zein nekazaritzarekin dituen loturak ezagutarazi eta azpimarratu behar ditu.
● ”BANKETXE ORGANIKO” Politika: Intendentzietan martxan dauden produkzio sail ezberdinetan ondakinen lanketa politika berriak bultzatuz, Felipe Cardoso zabortegiaren inguruan sortzen diren ondakinek agerian uzten duten erronkari erantzun egokiak bilatzen saiatu gara. Aldi berean, Uruguaiko baratzea bezela ezagun den Caneloneseko departamentuan balio berrietan oinarrituriko nekazaritza proposamen eguneratuak ari dira sortzen. Ikuspegi ekosistemikoa babesten duten doitasun eta interbentzio baxuko nekazaritza modalitateak hobesten dira. Honela ase nahi da ziurtagiridun produktuen bertako eta kanpoko eskaera. Paiysandun aldiz, garapenerako gakoen artean, plan estrategikoan bertan sartu dute elikadura burujabetzaren helburua. Hiru kasu hauek kontutan izanik eta ahal izatera elkar lotuz “Crowdfunding” modelu berrikusi baten aukera azaleratzen da. Modeluaren antolakuntza honela uler daiteke: komunitateko edozein agentek moneta (edo bonu organiko) balioa duen ondakin organikoa banketxeratu lezake proiektuaren barruan dauden baratzeetan. Sarrera horrek sortzen dituen aurrezki edo balioek trukean sistema honen bitartez ongarritzen finantzatzen diren baratzeetan ekoitzitako barazkiak erosteko aukera ematen dio, bonu organikoen bidez. Sistema honetan partehartze aktiboa bultzatuz gizarteari, zein gizabanakoari arazoaren larria ulertzen eta bizitzen lagun diezaiokegu. Esan beharrik ere ez dago, bide batez eta aldi berean ondakinen kudeaketaren inguruko konszientzia maila igo eta ekimen komunitario bat kudeatzeko aukera sortuko ditugula.
● URUGUAIKO ELIKADURA SISTEMAREN INGURUKO KONGRESUA: Antolakuntza, sukaldari eta akademiko hainbatek iada martxan dauzkaten ekimen askotatik abiatuta, Uruguaiko elikadura sistema gai duten erreflexioa eta elkarrizketa espazioak sor daitezke. Helburu nagusia, Uruguaiko elikadura sistema osatzen duten agenteen artean (ekoizle, sukaldari, industria, intendentzia eta hainbat antolakuntza edo organismo) bertako egoeraren inguruko trukatze eta eztabaidatze dinamikak sustatzea litzateke. Ezagutza elkartu, erreflexioak eta ekimenak partekatu, eztabaidatu eta lotu edo azken finean, bere elikadura etorkizunari aurre egiteko Uruguaiko gastronomia indartu eta elikatzea beste helbururik ez duten dinamikak sustatzea litzateke xedea.
● EZAGUTZA ELKAR TRUKAKETA ETA KOLABORAZIOAK: Dinamika edo kultura bat sustatzeko helburua luke ekimen honek. Gizartearen eta erakunde instituzionalen arteko elkarlan bideorri batetatik abiatuz enpresa, esparru politikoa eta gizartea beraren partehartzea bultzatuko luken eztabaida bultzatu nahi da. Gai nagusiak, elikadura sistema eta Uruguaiko gastronomiaren karakterizazioak izango lirateke. Ekimen publiko-pribatuen bitartez kolaborazio kultura bat hobetsi nahi litzateke, zertarako eta gizarte, enpresa, akademia, kultura zein politikaren begiradetatik nortasunaren inguruko eztabaidak lantzeko elikadura sistema eta gastronomiatik abiatuz. Gai izango al ginateke nortasun honek Uruguaiko BPGean duen eragina kalkulatzeko? Nortasuna=Balioa=Bereizitasuna=Aberastasuna.
● LEHEN SEKTOREAREN ETA TURISMOAREN ARTEKO LANKIDETZA: Imagoren irudiz, turismo eta hosteleritza arloko sektore pribatuek aukera ederra dute beren iada produktu eta serbitzu eskeintza aberatsa zabaltzeko. Horretarako landu daiteken bideetako bat ekoizle txiki eta ertainek herrialdeko elikadura sisteman duten garrantzia agerian utziko duten proiektuekin bat egitea izango litzateke (periak, ebentuak, tourrak), nortasun propioa defendatu bidean. Bi gai indartu ditzakegu batera. Alde batetik lurraldearen explorazioa kultura gastronomikoa ezagutarazi eta bestetik Uruguaiko elikadura sistemari balioa eransten dioten lehengaiak sortzen dituzten ekoizleak errekonozitu. Beraien arteko lankidetzak gonbitea luza diezaieke gizartea eta enpresa txiki, ertain zein haundieri
bertako produktuak salerosketa kate errealean sartu eta hauen sustatzaile nagusi izateko.
Talde ikuspegitik, Imagok prototipo zorro honetan sakoneko konexioak bultzatuko dituzten ekimenak aurreikusten ditu. Elikadura balio kateko agente ezberdinek gastronomia baliatu dezakete trakzio motore bezela ekimen publiko pribatuak bultzatu eta gizarte mugimenduei erantzuteko. Ondorioa Uruguaiko elikadura sistemaren transformazioa izango litzateke, behin betiko zentzu kolektiboaren sentipena batzea zein indartzea uztartuz.